محصولات پتروشیمی ایران قابل جایگزین کردن از کشورهای دیگر نیست

تحریم‌های آمریکا پس از نفت و فلزات، به صنایع پتروشیمی کشور رسیده و این بار مجموعه‌ای از شرکت‌های تولیدی و خدماتی پتروشیمی در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند. فهرست ۳۹ گانه‌ای که البته برخی از شرکت‌های نام برده شده در آن، در حال ساخت هستند و هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند.

اهمیت محصولات پتروشیمی برای ایران به این علت است که بخش قابل توجهی از صادرات کشور را تشکیل می‌دهند. آمارهای گمرک نشان می‌دهد ارزش صادرات محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۷، ۱۴ میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار بوده که به معنای سهم حدود ۳۲ درصدی از کل ارزش صادرات غیرنفتی کشور است.

با وجود تنوع در محصول و بازار فروش، تحریم می‌تواند موقعیت ایران را تغییر دهد و اگر تا پیش از این، تعیین‌کننده قیمت و شرایط تحویل بودیم، از این به بعد برای حفظ سهم خود باید شرایط خریداران را بپذیریم و احتمالاً امتیازات و تخفیف‌هایی برای آنها در نظر بگیریم.

تنوع محصولات صادراتی پتروشیمی بالاست

سیدحمید حسینی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق و عضو سابق هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس با تأکید بر تنوع تولیدات و بازار فروش محصولات پتروشیمی کشورمان اظهار کرد: ما بیش از ۸۰ قلم محصولات پتروشیمی در کشور تولید می‌کنیم که اقلام عمده صادراتی ما در چند گروه قرار می‌گیرد؛ گروه اول، گاز LPG است که علاوه بر تولید در پالایشگاه‌ها، در صنعت پتروشیمی نیز تولید می‌شود.

وی ادامه داد: دومین رقم بزرگ صادراتی ما از نظر ارزش، متانول است. ایران سهم قابل توجهی در بازار متانول جهان دارد و هر سال ظرفیت تولید آن در کشور، در حال افزایش است. گروه سومی که در بازار صادراتی داریم، انواع اتیلن‌ها و پلی‌اتیلن‌هاست و چهارمین قلم بزرگ صادراتی ما، اوره و کود شیمیایی است. در گروه پنجم، اقلام شیمیایی، حلّال‌ها و اقلام ترکیبی قرار دارند که برای تولید سایر فرآورده‌های نفتی استفاده می‌شوند.

محصولات میانی و واسطه‌ای، هدف تحریم‌های جدید هستند

حسینی بازار صادراتی ایران را نیز مانند محصولات، متنوع ارزیابی کرد و گفت: در برخی اقلام مانند جامدات و پتروشیمی تقریباً از تمام کشورها مشتری داریم و در اوره و اتیلن‌ها تقریباً بازارمان در همه جا گسترده است. در اقلامی مانند گاز مایع و متانول، مقصد عمده صادرات ما شرق آسیا و خصوصاً چین است. در محصولات ترکیبی، مایعات پتروشیمی را داریم که آن‌ها هم بازار متنوعی دارند؛ کشورهای همسایه، منطقه خاورمیانه و نیز کشورهای جنوب شرق آسیا این محصولات را برای تهیه بنزین و گازوئیل از ما خریداری می‌کنند.

وی ادامه داد: در تحریم جدید، بخشی از پتروشیمی هدف قرار داده شده که عمدتاً مربوط به محصولات شیمیایی است. این گروه از محصولات، امکان ترکیب با فرآورده‌های نفتی را که برای تولید بنزین استفاده می‌شود، داشته و به‌طور کلی محصول نهایی نیستند، در گروه محصولات واسطه‌ای و میانی قرار دارند و تحریم کردنشان کار راحتی نیست. بیشتر خریداران ما مصرف‌کننده این محصولات هستند و برای تولید فرآورده‌های دیگر، به محصولات ما نیاز دارند که به‌راحتی قابل جایگزین کردن از کشورهای دیگر نیست.

تحریم، موقعیت ایران در بازار جهانی را تغییر خواهد داد

عضو سابق هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران با اشاره به تأثیر تحریم بر جایگاه ایران در بازار جهانی پتروشیمی گفت: تحریم، تهدیدی است که باعث خواهد شد جایگاهمان تغییر کند. پیش از این، ایران در بازار نقش مهمی داشت و به‌عنوان فروشنده، تعیین تکلیف می‌کرد. ما امکان قیمت‌گذاری و تحمیل شرایط تحویل به رقبا را داشتیم، ولی با تحریم، بازار به دست خریدار می‌افتد و باید شرایط او را بپذیریم. این مسئله برایمان هزینه دارد و باید تخفیف‌هایی را در فروش در نظر بگیریم. پس تحریم یک تهدید است و بر خلاف گفته برخی موجب توسعه و آبادانی نمی‌شود، بلکه به معنای محدودیت، مشکلات و افزایش هزینه‌هاست.

وی درباره زیان احتمالی این هزینه‌ها برای صنعت پتروشیمی کشور گفت: اگر می‌توانستیم تمام ارزش افزوده‌ای که بخش پتروشیمی ایجاد می‌کند، به دست بیاوریم، قطعاً وضعیت صنعت پتروشیمی ما خیلی بهتر می‌شد. با این حال، صنعت پتروشیمی همچنان سودآور است و این تخفیف‌ها تأثیر چندانی بر عملکرد واحدهای تولیدی نخواهد داشت.

حسینی ادامه داد: در ایران، گاز ذاتاً ارزان است و در تولید بسیاری از محصولات پتروشیمی، از یک واحد خوراک، بیش از یک واحد محصول به‌دست می‌آید و این باعث می‌شود سودآوری محصولات پتروشیمی، برای آنهایی که در زنجیره اول تولید هستند و یارانه گاز، برق و مواردی مثل این را دریافت می‌کنند، سودآوری بالایی دارد. تغییرات زیاد قیمت‌های جهانی برخی از این محصولات نیز نشان می‌دهد حاشیه سود این تولیدکنندگان تا جایی است که وقتی قیمت به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد، باز هم می‌توانند به تولید ادامه دهند.

راه‌حل‌های گذار از تحریم

حسینی با ارائه راه‌حل‌هایی برای عبور از شرایط تحریم گفت: ما باید تلاش کنیم بازارهایمان را متنوع و مشتریان فعلی را حفظ کنیم و اجازه ندهیم بازارهایی که به‌آسانی به دست نیامده‌اند، از دست بروند. قاعدتاً باید دیپلماسی کشور فعال بشود و تلاش واحدهای پتروشیمی افزایش پیدا کند و خودمان را با شرایط خریداران وفق دهیم. ما ناچاریم برای گذار از این مرحله، امتیازاتی برای خریداران در نظر بگیریم.

گفت‌وگو از مریم‌السادات علم‌الهدی